Autorem tej techniki zarządzania jest J. Juran, który zaprezentował ją na kursie dla kierowników działów planowania i kontroli zorganizowanym przez Amerykańskie Stowarzyszenie do spraw Zarządzania. Według H. Bienioka, zarządzanie przez innowacje ma na celu rozwój przedsiębiorstwa poprzez wprowadzanie zmian, ulepszeń i innowacji, zwłaszcza w kluczowych obszarach jego działalności.[1]
W działalności przedsiębiorstw można wyróżnić dwa podejścia do rozwoju. Pierwsze podejście opowiada się za postawą zachowawczą, polegającą na uporczywym trzymaniu się dotychczasowej strategii rozwoju i funkcjonowania firmy. Przedstawiciele tego podejścia są przekonani, że obecny poziom efektywności i wyników jest granicą, której nie da się przekroczyć. Skupiają się na utrzymaniu dobrej kondycji przedsiębiorstwa bez myślenia o przyszłości. Drugie podejście zakłada zwiększenie efektywności działania firmy, szczególnie w obszarach produkcji, technologii, marketingu i zarządzania personelem.[2]
K. Ziemniewicz podkreśla, że skuteczność techniki zarządzania przez innowacje wymaga spełnienia pewnych warunków przez kierownictwo firmy[3]:
- Głębokie przekonanie, że innowacje są niezbędne do osiągnięcia sukcesu na rynku, oraz wspieranie postępu poprzez stymulowanie i wspomaganie kreatywnych i aktywnych postaw.
- Tworzenie atmosfery kultury organizacyjnej, która sprzyja zmianom.
- Przełamywanie stereotypów i otwarcie na propozycje usprawnień technicznych i technologicznych.
- Ocena pomysłowości i kreatywności pracowników oraz eliminacja biernych i konserwatywnych osób niechętnych do zmian.
Każda metoda zarządzania wymaga określonych procedur. Podobnie jest w przypadku techniki zarządzania przez innowacje. Metoda ta ma charakter ofensywny i jest skuteczna w burzliwym i konkurencyjnym otoczeniu. H. Bieniok przedstawił jej etapy w następujący sposób[4]:
- Osiągnięcie dwóch istotnych przełomów zapewniających dynamiczny rozwój przedsiębiorstwa:
a) Przełom w świadomości wszystkich pracowników, że aktywne i ofensywne działanie we wszystkich obszarach gwarantuje rozwój przedsiębiorstwa.
b) Przełom w dotychczasowych sposobach działania przedsiębiorstwa, zapewniający ekspansję technologiczną, asortymentową, jakościową, marketingową, organizacyjną i finansową. - Analiza strategiczna SWOT:
a) Diagnoza wewnętrznej kondycji firmy w celu zidentyfikowania mocnych stron, możliwości rozwojowych, słabości i problemów do rozwiązania.
b) Diagnoza otoczenia w celu identyfikacji szans i zagrożeń. - Opracowanie listy problemów do rozwiązania i planów działań organizacyjno-technicznych, które należy wdrożyć w celu osiągnięcia wyższego poziomu efektywności poprzez eliminację słabości, lepsze wykorzystanie atutów, wykorzystanie szans i zabezpieczenie przed zagrożeniami.
- Przeprowadzenie oceny ekonomicznej opłacalności planowanych innowacji oraz analizy skutków społecznych związanych z proponowanymi zmianami.
- Zmiana nastawienia i wzmocnienie motywacji kadry kierowniczej w zakresie podejmowania nowych zadań poprzez rozmowy, szkolenia oraz systemy oceny i motywacji.
- Identyfikacja ewentualnych oporów i źródeł konfliktów związanych ze zmianami, które mogą naruszyć czyjeś interesy i przyzwyczajenia.
- Ostrożne wdrażanie nowych rozwiązań, jednocześnie budując system wczesnego ostrzegania i monitorowania procesu wdrożeniowego oraz reakcji konkurentów i klientów.
- Kontrola skuteczności wprowadzonych zmian, wraz z możliwością korekty działań, które nie przyniosły oczekiwanych rezultatów.
Technika zarządzania przez innowacje posiada wiele zalet i wad, które zostały przedstawione w Tabeli 3.
Tabela 3. Zalety i wady metody zarządzania przez innowacje
Zarządzanie przez innowacje Zalety Wady
- Technika stymuluje postęp i rozwój przedsiębiorstwa.
- Aktywizuje wszystkich członków organizacji i skupia ich wokół wspólnego celu, jakim jest rozwój firmy.
- Wzmacnia zdolności konkurencyjne przedsiębiorstwa poprzez ciągłe obserwowanie działań konkurentów i reakcji klientów.
- Pobudza rozwój zawodowy pracowników i podnosi kulturę organizacyjną przedsiębiorstwa.
- Uznaje potrzebę ciągłego wprowadzania innowacji. – Trudności związane z przełamaniem oporów, przyzwyczajeń i tradycjonalizmu wśród pracowników.
- Ryzyko niepowodzenia związane z wdrażaniem innowacji.
- Niecierpliwość autorów innowacji i decydentów, oczekujących natychmiastowych efektów.
- Konieczność wspierania techniki zarządzania przez innowacje innymi technikami zarządzania, zwłaszcza motywacyjnymi.
Źródło: K. Wawrzyniak, Szkoła zarządzania, PWE, Warszawa 1987, s. 296-297 oraz Z. Mietlewski, S. Smoleński, Metody zarządzania przedsiębiorstwem, PWE, Warszawa 1993, s. 374.
[1] Bieniok, op. cit., s. 199.
[2] P.F. Drucker, op. cit., s. 304.
[3] K. Ziemniewicz, op. cit., s. 56-57.
[4] H. Bieniok, op. cit., s. 202.