Zarządzanie, dawniej często postrzegane jedynie jako praktyka prowadzenia przedsiębiorstw, w XX wieku zaczęło być traktowane jako pełnoprawna dyscyplina naukowa. Stało się polem badawczym dla wielu uczonych, którzy próbowali zrozumieć i opisać mechanizmy stojące za skutecznym zarządzaniem organizacjami.
Historia zarządzania jako dyscypliny naukowej rozpoczyna się od prac takich pionierów jak F.W. Taylor, który wprowadził koncepcję naukowej organizacji pracy. Jego idee stały się fundamentem dla wielu późniejszych koncepcji zarządzania. Inni teoretycy, tacy jak Henri Fayol, Max Weber czy Chester Barnard, wprowadzili koncepcje zarządzania jako procesu organizacyjnego, struktury biurokratycznej i funkcji kierowniczej.
W trakcie ewolucji zarządzania jako dyscypliny naukowej wyłoniło się kilka głównych podejść. Podejście funkcjonalne skupia się na konkretnych funkcjach zarządzania, takich jak planowanie, organizacja, motywacja i kontrola. Podejście instytucjonalne postrzega zarządzanie jako grupę osób na stanowiskach kierowniczych w organizacji. Podejście systemowe traktuje organizację jako system, w którym różne elementy są ze sobą powiązane, a podejście behawioralne skupia się na ludzkich zachowaniach w organizacji i jak można je kierować.
Rozwój zarządzania jako naukowej dyscypliny stanowi jedno z kluczowych osiągnięć XX wieku. Koncepcja zarządzania, opisana przez P.F. Druckera jako zarządzanie przedsiębiorstwem biznesowym, jest znana od mniej więcej wieku. Pochodzi ona z procesu kształtowania się nowoczesnych modeli przedsiębiorstw i różnicowania ich funkcji.[1]
W związku z tym istnieją różne definicje zarządzania, które można podzielić głównie na podejście funkcjonalne i instytucjonalne. Podejście funkcjonalne skupia się na czynnościach związanych z realizacją zadań firmy, takich jak organizacja, motywacja, planowanie i kontrola. Podejście instytucjonalne postrzega zarządzanie jako grupę osób na stanowiskach kierowniczych w firmie, takich jak menedżerowie, dyrektorzy czy mistrzowie.[2]
Przegląd literatury wskazuje wiele definicji zarządzania. Na przykład:
Według R.W. Griffina, zarządzanie to działania skierowane na zasoby firmy, które mają na celu osiągnięcie jej celów efektywnie i skutecznie.[3]
Dla J.A.F. Stonera, R.E. Freemana i D.R. Gilberta, zarządzanie to proces planowania, organizowania, prowadzenia i kontrolowania pracy członków organizacji, mający na celu wykorzystanie wszystkich dostępnych zasobów w celu osiągnięcia założonych celów.[4]
Omawiane definicje podkreślają trzy główne elementy zarządzania: proces, cele oraz zasoby organizacji. To współczesna interpretacja zarządzania, która jest wynikiem jej naukowej ewolucji w XX wieku. Można więc powiedzieć, że zasoby są kluczowym elementem zarządzania przedsiębiorstwem.
Rozwój teorii zarządzania przechodził przez różne etapy, od naukowej organizacji pracy F.W. Taylora, przez klasyczną teorię organizacji przedstawicieli takich jak H. Fayol czy M. Weber, aż po współczesne podejścia. Te różne teorie wnieśli znaczącą wartość do praktyki zarządzania. Istnieje silna interakcja między teorią zarządzania a praktycznym działaniem firmy. Ten związek jest szczególnie widoczny w podejściu strategicznym.
Współczesne teorie zarządzania, takie jak zarządzanie strategiczne, zarządzanie jakością czy zarządzanie oparte na wiedzy, podkreślają znaczenie adaptacji organizacji do zmieniającego się otoczenia. W dzisiejszych czasach zarządzanie jest postrzegane nie tylko jako proces prowadzenia firmy, ale także jako zdolność do innowacji, adaptacji i uczenia się.
Teorie zarządzania odgrywają kluczową rolę w praktyce biznesowej. Pomagają menedżerom zrozumieć i kształtować zachowania w organizacjach, podejmować decyzje strategiczne i reagować na wyzwania rynkowe. Zarządzanie jako dyscyplina naukowa ma ogromny wpływ na sposób funkcjonowania współczesnych organizacji. Badania w tej dziedzinie dostarczają narzędzi i metod, które pozwalają organizacjom działać skuteczniej w dynamicznie zmieniającym się środowisku. Współczesne kierunki w zarządzaniu podkreślają znaczenie ciągłego uczenia się i adaptacji, co wskazuje, że zarządzanie będzie nadal ewoluować w odpowiedzi na nowe wyzwania i możliwości.
[1] P.F. Drucker, Myśli przewodnie Druckera, MT Biznes, 2002, s. 113.
[2] H. Steinmann, G. Schreyogg, Zarządzanie. Podstawy kierowania przedsiębiorstwem. Koncepcje, funkcje, przykłady, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1998, s. 18.
[3] R.W. Griffin, Podstawy zarządzania organizacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, s. 38
[4] J.A.F. Stoner, R.E. Freeman, D.R. Gilbert, Kierowanie, PWE, Warszawa 2001, s. 613